آداب و رسوم عروسی در روستای قاطول
1-. مراسم عروسی:
مراسم عروسی در قدیم:
مراسم صحیح و شادی آفرین عروسی در روستا، هر یک به نوبه خود موجب انبساط خاطر و ایجاد همبستگی بیشتر بیم مردمی می گردید که در طول سال با کاری پر زحمت و تلاشی شبانه روزی ، جهت اداره زندگی آبرومندانه خود سرو کار داشتند و تنها در اینگونه مراسم بود که فرصتی می یافتند برای چند روز یا چند ساعتی هم که شده رنج زندگی را فراموش کرده ، در شادی زوج جوانی که آغاز زندگی جدید خود را جشن میگرفتند شرکت کنند.
الف_ مراسم قبل از عروسی:
هنگامی که دختری را برای پسری در نظر میگرفتند ابتندا یک راوی ( زن یا مرد) را به خانه دختر می فرستاند، در صورت تمایل نسبی خانواده عروس، مجددا یکی دو نفر از نزدیکان داماد به خانه عروس رفته و قول غیر رسمی میگرفتند. بعد از اطمینان کامل از تمایل خانواده عروس، در یک شب معین هر یک از خانواده داماد و عروس عده ای از بزرگان مرد خانواده را به خانه خود دعوت کرده و پس از صرف شام، خانواده داماد با مقداری قند به منزل عروس میرفتند. در این جمع قول گیران ابتندا فردی از بزرگان طایفه داماد موضوع خواستگاری را مطرح میکرد، پدر عروس به رسم احترام میگفت اختیار دختر به دست فلان کس می باشد ( پدرم یا برادرم...) آن شخص نیز که از رضایت همگان خبر داشت میگفت مبارک است. در هنگام همگی به سلامتی عروس و داماد صلوات می فرستادند یا کف میزدند و مبارکباد میگفتند و با شیرینی و غیره پذیرایی کامل میشدند.
خرج کرد بریدن:
در شب قولگیران صحبت از مهریه و خرج کرد و غیره نیز می شد و با کمی چانه زدن طرفین به توافق می رسیدند، زیرا رسم بود که تمام مخارج عروسی را از برنج و گوشت تا چیزهای خرده ریز مانند نمک و قند و چای که در خانه عروس مصرف میشد ، داماد بپردازد.
شیربها:
از مواردی که هنگام خرج کرد بریدن مطرح یم شد.، مقدار پولی بود که می بایست خانواده داماد به خانواده عروس به عنوان شیربها بپردازد. خوشبختانه این رسم غلط به تدریج منسوخ گردیده و اگر هم پولی هم پرداخت شود به این نام نیست.
قند شکنی:
طایفه داماد اعم از مرد و زن با قرار قبلی در یک شب معین به منزل عروس رفته و مراسم قند شکنی را به صورت زیر انجام میدادند:
یک نفر که مسئولیت عمومی روستا از قبیل حمامی یا سلمانی و غیره را به عهده داشت کله قندی را که از خانه داماد آورده بودند در وسط مجلس به دست گرفته بود و می گفت : با اجازه پدر و مادر عروس و با قند شکن محکم به قسمت نازک کله قند میزد و به نحوی که قسمتی از آن جدا می شد. در ایم موقع صدای حاضرین به مبارکباد و صلوات فرستادن و کف زدن بلند می شد. ( تکه جدا شده از کله قند را عرو در شب عروسی با خود به منزل داماد میبرد).
شال انگشتر:
در جلسه قندشکنی مادر داماد صورت عروس را بوسیده و انگشتر طلا در انگشتش میکرد. این عمل را « شال انگشتر» میگفتند.
مایه بران:
سه روز پس از مراسم قندشکنی ، مایه بران بود به این طریق که از سوی خانواده داماد مقداری سبزی خوردن و ماست و فتیر ( نان قندی محلی) با وسایلی مانند پارچه و طلا و غیره توسط یکی از زنان محلی به خانه عروس فرستاده می شد. مقدار قابل توجهی پنیر تازه نیز به عنوان مایه همراه با وسایل فوق می بردند.
اعیاد:
اگر فاصله زمانی بین قولگیران و عروسی با عیدی تقارن می یافت، به شرح زیر عمل می کردند:
- در عید نوروز لباس و شیرینی و یک وعده غذای عروس از سوی خانواده داماد فرستاده می شد.
- در عید قربان گوسفند قربانی و در عید فطر یک وعده غذا از سوی خانواده داماد به منزل عروس می بردند.
ارتباط عروس و داماد:
در فاصله بین قند شکنی تا عروسی هر وقت داماد به دیدن عروس می رفت، هدیه ای مانند پارچه برای عروس می برد و این ارتباط به نسبت رسوم و عقیاد خانوادگی دو طرف فرق داشت. در برخی خانواده ها ار تباط به کلی قطع و پسر و دختر نباید همدیگرو می دیدند مگر پنهانی و دور از چشم پدر و برادر و معمولا با کمک مادر عروس. ولی در برخی خانواده ها ارتباط آزادانه بود. در اصطلاح محلی بی این ارتباط « نامزد بازی» گفته می شد. در واقع چنانچه عقد صورت گرفته بود عروس و داماد زن و شوهر شرعی بودند و ارتباط نامزد بازی نیز شرعی بود.
ب- مراسم زمان عروسی:
رخت بران:
حدود یک هفته قبل از عروسی خانم های خانواده داماد در لباس عروس مقداری نقل ریخته، با قند و چای و حنا و صابون و غیره به منزل عروس می بردند. در آنجا پس از شادی و پایکوبی ، چادر عروس توسط خانمی که خیاط روستا بود بریده می شد و به او انعام میدادند و خیاط، چادر و بقیه لباسهای عروس را به منزل خود برده و میدوخت و قبل از عروسی به خانواده عروس تحویل میداد. در عروسی افراد ناشناس ، خیاط یک هفته خانه عروس می ماند و لباس عروس را می دوخت. هزینه خیاطی به عهده داماد بود.
تهیه هیزم عروسی:
در آن زمانها که تنها وسیله پخت و پز هیزم بود، تهیه هیز عروس ینیز در جای خود به شادی مراسم می افزود. بدین معنی که چند روز قبل از عروسی عده ای از جوانهای دوست و هم سن و سال داماد ، داوطلبانه و رایگان با تعدای حیوان بارکش و همراه داشتن مواد خوراکی و غیره که از سوی خانواده داماد برایشان تهیه شده بود به کویر جنوب گرمسار رفته و در طی یکی دو روز هیزم لازم را از گیاهان و درخچه های کویری تهیه و با مراسم خاصی به روستا می آوردند.
حنابندان یا حمام خلوت:
شب قبل از عروسی ، خانواده داماد فامیلهای نزدیک را برای شام عروسی دعوت میکردند و بعد از شام جوانان با ساز و آواز و پایکوبی داماد را به حمام برده و به دست و پای داماد و هر یم از اطرافیان که مایل بودند حنا می بستند. هنگام بازگشت از حمام جلوی داماد اسپند دود میکردند و سر او نقل و پول می ریختند. پس ار رسیدن داماد به منزل با شادی و پایکوبی مراسم پایان می یافت. صبح روز عروسی تعدادی از دختران عروس را با دایره و دنبک ( بدون آواز) به حمام برده و به دست و پای عروس و اطرافیان حنا می بستند و با شادی و خوشی به منزل عروس بر می گشتند.
مراسم عقد کنان:
عقد کنان اکثرا در روز عروسی و در منزل عروس انجام می شد. در این مجلس اطرافیان نزدیک عروس و داماد و سایر افرادی که به اصطلاح بزرگتر به حساب می آمدند حضور داشتند. زن و مرد در اطاقهای جداگانه می نشستند.
مراسم مردانه:
عاقد که نقش محضر دار را ایفا می کرد در دفتر مخصوصی ازدواج و شرایط توافق شده ازدواج را می نوشت و از داماد و عده ای از اطرافیان به عنوان شاهد امضا می گرفت. پس از تکمیل دفتر و اعلام آمادگی از سوی خانمها جهت مراسم بله گفتن ، عاقد در حالیکه خانمها پشت پرده قرار داشتند از عروس به عنوان پذیرش ایزدواج بله میگرفت و به مجلس مردانه باز می گشت و خطبه عقد را میخواند.
مراسم زنانه:
بر خلاف اتاق مردانه که همگی افراد بزرگسال بودند اگثرا جمعیت رنانه را دختران جوان تشکیل می دادند. زنان بزرگتر در صدر مجلس نشسته و دخترها دور عروس حلقه زده، شادمانی و پایکوبی می کردند. این شادمانی پس از اجرای مرام بله گفتن و صیغه عقد در مجلس زنانه به اوج خود می رسید.
زنانی که نباید در مجلس عقد حاضر می شدند:
زن بیوه، زن هوودار، زن نازا، زنی که دو بار ازدواج کرده نباید در مجلس عقد حاضر می شدند.
منبع: روستای قاطول در گذر زمان/ تالیف : سید رضا طباطبائی فر
عکس مرحوم در کتابش
