عاشورای قاطول 90 سری اول

 

زنجیر زنی قاطولیها قبل از ورود دسته های عزاداری روستاهای اطراف

برای دیدن عکسهای بیشتر به ادامه مطلب مراجعه فرمائید.

ادامه نوشته

نوروز در قاطول

 مانند تمام ایرانیان قاطولیها نیز قبل از شروع سال نو خانه ها را نظافت میکنند. لباس نو میخرند و سبزه می کارند. حال به  مراسم رایج در قاطول می پردازیم.

 

  پخت شیرینی:

انواع شیرینی خانگی از قبیل گوش فیل، حلوا کنجدی،نان قندی و کاک می پزند. گندم و کنجد و شاهدانه بود میدهند. با کوبیدن مخلوطی از گندم  با نخود چی با شکر و زنجبیل، قویت یا قائوت درست میکنند.

چهارشنبه سوری:

غروب شب چهارشنبه آخر سال در محل باز اتش افروخته و افراد از روی آن می پرند. و می گویند زردی من از تو ، سرخی تو از من

خیرات کردن:

شب جمعه آخر سال به زیارت امامزاده قاطول و قبور رفتگان خود میروند و خیرات میکنند.

شب علفه:

شب آخر سال را شب علفه میگویند به همین منظور شام  سبزی پلو سرو میکنند.

 

سفره هفت سین:

سفره ای وسط اتاق پهن کرده و در آن هفت سین چیده به همراه انواع شیرینی و شکلات و میوه. چراغی روشن و قرآن و آینه و یک کاسه یا تنگ آب که ماهی درون ان است کنار سفره میگذارند.

تحویل سال:

در لحظه تحویل سال، روستا در اوج شادی قرار دارد. همه به امید سال خوش و همراه با موفقیت به دعا پرداخته و سرحال و شاداب  به دیدار بزرگترها رهسپار می شوند.

پاقدم

مردم قاطول به پا قدم خیلی معتقد هستند. هر خانواده ای برای خود فردی خوش قدم را انتخاب  و از وی دعوت میکنند هنگام تحویل سال به منزل آنها قدم گذارد و بعد از آن به فرد خوش قدم مقداری پول یا هدیه به عنوان عیدی داده می شود.

عیدی دادن:

به بچه ها به عنوان عیدی پول یا تخم مرغ رنگی میدهند. به نوعروس خانواده عیدی مخصوص داده میشود و به منزل هر کدام از نزدیکان که برود هدیه ای دریافت خواهد کرد.

 

دید و بازدید

همه افراد از بزرگتر و کوچکتر به عید دیدنی همدیگر میروند. ابتدا مانند تمام ایرانیان کوچکترها به دیدار بزرگترها میروند و بزرگترها هم وظیفه دارند بازدید را پس بدهند.

فال گوشی:

این رسم در قدیم رواج داشته و الان منسوخ شده و بر این اساس بود که اگر کسی مشکلی داشت شب چهارشنبه سوری نیت کرده مخفیانه پشت درب یکی از خانه ها گوش می ایستاد و اولین صحبتی که بین آن خانواده رد و بدل میشد را برای خود تفسیر میکرد که مشکلاتش حل خواهد شد یا خیر.

شال اندازی:

این کار مخصوص جوانهاست. به این شکل که به صورت ناشناس به درب خانه یکی از اهالی رفته،در میزنند و یه یکه پارچه ای را که در دست دارند از لای در به داخل می فرستند. صاحب منزل بسته به کرمش چیزی از قبیل خوردنی یا پول به پارچه گره میزنند و شال انداز که میخواهد ناشناخته باقی بماند یا از قبل صورت خود را پوشانده یا اینکه شال را کشیده و به سرعت دور میشود.

تخم مرغ بازی:

دو نفر هر کدام تخم مرغی را در دست گرفته و سر تخم مرغ ها را به هم میزنند. هر کس تخم مرغش می شکست بازنده محسوب و تخم مرغ شکسته نیز متعلق به برنده بود.

خواجه فیروز:

در سالهای گذشته عده ای مطرب محلی که معروفترین آنها در منطقه لوطی اسماعیل و پسرانش بودند در ایام عید دسته مطربی راه انداخته و به دهات می رفتند و مقابل منازل اوازخوانی میکردند.مردم نیز به انها هدایایی می دادند.

این افراد چون صورت خود را سیاه میکردند و لباسهای رنگارنگ می پوشیدند به خواجه فیروز معروف بودند.

 

سیزده بدر:

در روز سیزدهم فروردین همه خانواده ها با باغ و صحرا رفته و در اصطلاح نحسی سیزده را به در میکنند. سبزه های موجود در خانه را نیز به صحرا ریخته یا به آب جاری می سپرند. دختران دم بخت نیز سبزه گره زده و جملات زیر زا زمزمه میکنند

( سیزده به در- چهارده به سر- سال دگر-خانه شوهر- بچه به بغل)

مراسم نوروز در قاطول

 

- مراسم قبل از سال تحویل:

۱- نظافت:

چند روز قبل از عید خانمها شروع به تمیز کردن محیط زندگی خود می نمودند.فرشها و لباسهای شسته میشد. همه وسایل زندگی جابجا و محیط گردگیری می گردید و در یک کلام همه جا زیبا می گشت.

۲- خرید لباس نو:

سالی یکبار ان هم قبل عید نوروز لباس می خریدند که مخصوصا برای بچه ها لذت بخش و جالب بود.

۳- کاشتن سبزه:

با وجود سرسبز بودن طبیعت و صحرا.خانواده ها برای اینکه سرسبزی را به داخل اتاقها ببرند با دانه گیاهانی از قبیل گندم جو عدس و غیره به اصطلاح « سبزه » می کاشتند.

۴- پخت شیرینی:

انواع شیرینی خانگی از قبیل گوش فیل. حلوا کنجدی. نان قندی و کاک می پختند.

۵- چهارشنبه سوری:

غروب شب چهارشنبه سوری  آخر سال در محل باز آتش افروخته و افراد به ویژه جوانها و بچه ها از روی آتش می پریدند و این جمله را تکرار میکردند:

« زردی من از تو . سرخی تو از من»

۶-خیرات کردن:

شب جمعه آخر سال. مواد غذایی معمولا حلوا بیرون میدادند. این عمل به نام « خیرات دادن« برای مردگان مشهور بود. البته هنوز هم رایج است.

۷- شب علفه:

شب آخر سال « علفه» نام داشت. به همین جهت در آن شب سبزی پلو می پختند.

۸- سفره تحویل سال:

سفره ای وسط اتاق پهن کرده و در آن انواع شیرینی و میوه و نقل می گذاشتند. چراغی روشن و قرآن با یک کاسه آب که ماهی درون آن بود کنار سفره قرار می دادند.

۹-تحویل سال:

در لحظه تحویل سال روستا در اوج شادی بود. همه افراد از کوچک و بزرگ سرخوش و سرحال و تر و تمیز به امید سالی خوش و آینده ای روشن در جنب و جوش بودند.

 

عکسهایی از محرم 84 قاطول

میدان مسجد

بقیه ادامه مطلب

پی نوشت: عکسها از روی فیلم گرفته شده است.

ادامه نوشته

آداب و رسوم مراسم عروسی در قاطول سری اول

 

 

آداب و رسوم  عروسی در روستای قاطول

 

1-. مراسم عروسی:

 

مراسم عروسی در قدیم:

مراسم صحیح و شادی آفرین عروسی در روستا، هر یک به نوبه خود موجب انبساط خاطر و ایجاد همبستگی بیشتر بیم مردمی می گردید که در طول سال با کاری پر زحمت و تلاشی شبانه روزی ، جهت اداره زندگی آبرومندانه خود سرو کار داشتند و تنها در اینگونه مراسم بود که فرصتی می یافتند برای چند روز یا چند ساعتی هم که شده رنج زندگی را فراموش کرده ، در شادی زوج جوانی که آغاز زندگی جدید خود را جشن میگرفتند شرکت کنند.

 

الف_ مراسم قبل از عروسی:

هنگامی که دختری را برای پسری در نظر میگرفتند ابتندا یک راوی ( زن یا مرد) را به خانه دختر می فرستاند، در صورت تمایل نسبی خانواده عروس، مجددا یکی دو نفر از نزدیکان داماد به خانه عروس رفته و قول غیر رسمی میگرفتند. بعد از اطمینان کامل از تمایل خانواده عروس، در یک شب معین هر یک از خانواده داماد و عروس عده ای از بزرگان مرد خانواده را به خانه خود دعوت کرده و پس از صرف شام، خانواده داماد با مقداری قند به منزل عروس میرفتند. در این جمع قول گیران ابتندا فردی از بزرگان طایفه داماد موضوع خواستگاری را مطرح میکرد، پدر عروس به رسم احترام میگفت  اختیار دختر به دست فلان کس می باشد ( پدرم یا برادرم...) آن شخص نیز که از رضایت همگان خبر داشت میگفت مبارک است. در هنگام همگی به سلامتی عروس و داماد صلوات می فرستادند یا کف میزدند و مبارکباد میگفتند و با شیرینی و غیره پذیرایی کامل میشدند.

 

خرج کرد بریدن:

 

در شب قولگیران صحبت از مهریه و خرج کرد و غیره نیز می شد و با کمی چانه زدن طرفین به توافق می رسیدند، زیرا رسم بود که تمام مخارج عروسی را از برنج و گوشت تا چیزهای خرده ریز مانند نمک و قند و چای  که در خانه عروس مصرف میشد ، داماد بپردازد.

 

شیربها:

از مواردی که هنگام خرج کرد بریدن مطرح یم شد.، مقدار پولی بود که می بایست خانواده داماد به خانواده عروس به عنوان شیربها بپردازد. خوشبختانه این رسم غلط به تدریج منسوخ گردیده و اگر هم پولی هم پرداخت شود به این نام نیست.

 

قند شکنی:

طایفه داماد اعم از مرد و زن با قرار قبلی در یک شب معین به منزل عروس رفته و مراسم قند شکنی را به صورت زیر انجام میدادند:

یک نفر که مسئولیت عمومی روستا از قبیل حمامی یا سلمانی و غیره را به عهده داشت کله قندی را که از خانه داماد آورده بودند در وسط مجلس به دست گرفته بود و می گفت : با اجازه پدر و مادر عروس و با قند شکن محکم به قسمت نازک کله قند میزد و به نحوی که قسمتی از آن جدا می شد. در ایم موقع صدای حاضرین به مبارکباد و صلوات فرستادن و کف زدن بلند می شد. ( تکه جدا شده از کله قند را عرو در شب عروسی با خود به منزل داماد میبرد).

 

شال انگشتر:

در جلسه قندشکنی مادر داماد صورت عروس را بوسیده و انگشتر طلا در انگشتش میکرد. این عمل را « شال انگشتر» میگفتند.

 

مایه بران:

سه روز پس از مراسم قندشکنی ، مایه بران بود به این طریق که از سوی خانواده داماد مقداری سبزی خوردن و ماست و فتیر ( نان قندی محلی) با وسایلی مانند پارچه و طلا و غیره توسط یکی از زنان محلی به خانه عروس فرستاده می شد. مقدار قابل توجهی پنیر تازه نیز به عنوان مایه همراه با وسایل فوق می بردند.

 

اعیاد:

اگر فاصله زمانی بین قولگیران و عروسی با عیدی تقارن می یافت، به شرح زیر عمل می کردند:

- در عید نوروز لباس و شیرینی و یک وعده غذای عروس از سوی خانواده داماد فرستاده می شد.

- در عید قربان گوسفند قربانی و در عید فطر یک وعده غذا از سوی خانواده داماد به منزل عروس می بردند.

 

ارتباط عروس و داماد:

در فاصله بین قند شکنی تا عروسی هر وقت داماد به دیدن عروس می رفت، هدیه ای مانند پارچه برای عروس می برد و این  ارتباط به نسبت رسوم و عقیاد خانوادگی دو طرف فرق داشت. در برخی خانواده ها ار تباط به کلی قطع و پسر و دختر نباید همدیگرو می دیدند مگر پنهانی و دور از چشم پدر و برادر و معمولا با کمک مادر عروس. ولی در برخی خانواده ها ارتباط آزادانه بود. در اصطلاح محلی بی این ارتباط « نامزد بازی»  گفته می شد. در واقع چنانچه عقد صورت گرفته بود عروس و داماد زن و شوهر شرعی بودند و ارتباط نامزد بازی نیز شرعی بود.

 

ب- مراسم زمان عروسی:

رخت بران:

حدود یک هفته قبل از عروسی خانم های خانواده داماد در لباس عروس مقداری نقل ریخته، با قند و چای و حنا و صابون و غیره به منزل عروس می بردند. در آنجا پس از شادی و پایکوبی ، چادر عروس توسط خانمی که خیاط روستا بود بریده می شد و به او انعام میدادند و خیاط، چادر و بقیه لباسهای عروس را به منزل خود برده و میدوخت و قبل از عروسی به خانواده عروس تحویل میداد. در عروسی افراد ناشناس ، خیاط یک هفته خانه عروس می ماند و لباس عروس را می دوخت. هزینه خیاطی به عهده داماد بود.

 

تهیه هیزم عروسی:

در آن زمانها که تنها وسیله پخت و پز هیزم بود، تهیه هیز عروس ینیز در جای خود به شادی مراسم می افزود. بدین معنی که چند روز قبل از عروسی عده ای از جوانهای دوست و هم سن و سال داماد ، داوطلبانه و رایگان با تعدای حیوان بارکش و همراه داشتن مواد خوراکی و غیره که از سوی خانواده داماد برایشان تهیه شده بود به کویر جنوب گرمسار رفته و در طی یکی دو روز هیزم لازم را از گیاهان و درخچه های کویری تهیه و با مراسم خاصی به روستا می آوردند.

 

حنابندان یا حمام خلوت:

 

شب قبل از عروسی ، خانواده داماد فامیلهای نزدیک را برای شام عروسی دعوت میکردند و بعد از شام  جوانان با ساز و آواز و پایکوبی داماد را به حمام برده و به دست و پای داماد و هر یم از اطرافیان که مایل بودند حنا می بستند. هنگام بازگشت از حمام  جلوی داماد اسپند دود میکردند و سر او نقل و پول می ریختند. پس ار رسیدن داماد به منزل با شادی و پایکوبی مراسم پایان می یافت. صبح روز عروسی تعدادی از دختران عروس را با دایره و دنبک ( بدون آواز) به حمام برده و به دست و پای عروس و اطرافیان حنا می بستند و با شادی و خوشی به منزل عروس بر می گشتند.

 

مراسم عقد کنان:

عقد کنان اکثرا در روز عروسی و در منزل عروس انجام می شد. در این مجلس اطرافیان نزدیک عروس و داماد و سایر افرادی که  به اصطلاح بزرگتر به حساب می آمدند حضور داشتند. زن و مرد در اطاقهای جداگانه می نشستند.

 

مراسم مردانه:

عاقد که نقش محضر دار را ایفا می کرد در دفتر مخصوصی  ازدواج و شرایط توافق شده ازدواج را می نوشت و از داماد و عده ای از اطرافیان به عنوان شاهد امضا می گرفت. پس از تکمیل دفتر و اعلام آمادگی از سوی خانمها جهت مراسم بله گفتن ، عاقد در حالیکه خانمها پشت پرده قرار داشتند از عروس به عنوان پذیرش ایزدواج بله میگرفت  و به مجلس مردانه باز می گشت و خطبه عقد را میخواند.

 

مراسم زنانه:

بر خلاف اتاق مردانه که همگی افراد بزرگسال بودند اگثرا جمعیت رنانه را دختران جوان تشکیل می دادند. زنان بزرگتر در صدر مجلس نشسته و دخترها دور عروس حلقه زده، شادمانی و پایکوبی می کردند. این شادمانی پس از اجرای مرام بله گفتن و صیغه عقد در مجلس زنانه به اوج خود می رسید.

 

زنانی که نباید در مجلس عقد حاضر می شدند:

زن بیوه، زن هوودار، زن نازا، زنی که دو بار ازدواج کرده نباید در مجلس عقد حاضر می شدند.

 

---

منبع: روستای قاطول در گذر زمان/ تالیف : سید رضا طباطبائی فر